Verborgen leed zorgprofessional
Ziet u als professionele zorgverlener of vrijwilliger dat er sprake is van mishandeling, of heeft u grote vermoedens hiervan? Maar wil de oudere er niet over praten of ontkent deze alles?
Praat erover
Bent u een professional? Ook al kunt u er zelf niet direct iets mee, als professional bent u verplicht er melding van te doen door de meldcode te gebruiken. Dat geldt voor elke vorm van huiselijk geweld en mishandeling en (dus) óók bij alleen maar een vermoeden van ouderenmishandeling of ontspoorde mantelzorg. Kijk ook op ikvermoedhuiselijkgeweld.nl.
De signaleringskaart (pdf, 286 kb) helpt u om signalen te herkennen en stappen te ondernemen. U kunt hem hieronder bekijken en downloaden. Bedenk dat er vaak grote schaamte is onder slachtoffers om hierover te spreken. Ouderenmishandeling is nog altijd een taboe.
Toolkit
Wilt u anderen in uw organisatie of netwerk inspireren? Of wilt u een flyer ontvangen met informatie voor ouderen over ouderenmishandeling? Stuur dan een e-mail naar communicatie@oldebroek.nl en ontvang de toolkit met alle Verborgen Leed-middelen.
Algemene informatie
De officiële definitie van ouderenmishandeling is: 'Al het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.'
In gewoon Nederlands staat hier:
Het gaat om iemand met een persoonlijke (bijvoorbeeld familie) of professionele (bijvoorbeeld zorgpersoneel) relatie, die de oudere regelmatig ziet. En waarvan de oudere (deels) afhankelijk is. Deze persoon doet iets wat de oudere niet wil of doet juist iets niet wat de oudere nodig heeft. Hierdoor lijdt de oudere lichamelijke (zoals slaan), geestelijke (zoals pesten, bang maken, schelden of beledigen) of materiële schade (zoals stelen, bankpas meenemen om zelf boodschappen mee te doen).
Er zijn verschillende vormen en signalen van ouderenmishandeling. Vormen die vaak voorkomen zijn en zaken waar u op kunt letten zijn:
Lichamelijke mishandeling
Denk aan slaan, duwen, schoppen, bedreigen of zelfs verwonden.
Signalen hiervan zijn: blauwe plekken, botbreuken en andere zichtbare wonden en het ontbreken van een goede verklaring hiervoor.
Geestelijke mishandeling
Kan bestaan uit uitschelden en kleineren, iemand niet meer naar buiten laten gaan, geen bezoek toelaten en de post niet aan de oudere geven.
Signalen hiervan zijn: veranderingen in gedrag, angst en somberheid.
Financieel misbruik
Kan bestaan uit het zonder overleg veranderen van het testament, stelen of verkopen van spullen van de oudere, spullen voor zichzelf kopen met de bankpas van de oudere en misbruik van het persoonsgebonden budget (PGB).
Signalen hiervan zijn: een gebrek aan medicijnen of bijvoorbeeld toiletspullen en pleisters in huis, het verdwijnen van spullen en plotselinge schulden of betalingsachterstanden. Oudere beschikt niet meer zelf over eigen bankpas.
Verwaarlozing
Kan bestaan uit geen of te weinig voeding krijgen, geen lichamelijke verzorging of medische zorg geven, het huis vies laten worden en geen liefde, zorg en aandacht krijgen.
Signalen hiervan zijn: onbehandelde wonden, vermageren door te weinig voeding, slechte lichamelijke hygiëne, vieze kleding en beddengoed, vervuild huis. Een lege (en vieze) koelkast en geen voeding in huis.
Seksuele mishandeling
Denk aan het verrichten van seksuele handelingen met of in het bijzijn van de oudere, tegen de wens van de oudere.
Signalen hiervan zijn: irritaties of terugkerende infecties aan geslachtsdelen of anus,bloedvlekken in kleding of beddengoed, moeite met zitten of lopen, geslachtsziekten, onrustig bij (ont-) kleden of wassen, oudere maakt bedroefde indruk.
Veel ouderen zijn afhankelijk van hulp door mensen om hen heen: kennissen, buren en familie. Deze vorm van zorg noemen we mantelzorg. Dat gaat vaak goed, maar soms ook niet. Wanneer een mantelzorger het bijvoorbeeld te druk heeft of niet de juiste kennis of kunde heeft, geeft de mantelzorger soms niet (meer) de goede zorg. Overbelasting en frustratie bij de mantelzorger kan dan leiden tot ontoelaatbaar gedrag naar de oudere. Ook dit valt onder ouderenmishandeling.
We noemen dit 'ontspoorde mantelzorg'. Een vorm daarvan is 'compassiemoeheid' bij de mantelzorger. Dit maakt dat de oudere aan z’n lot wordt overgelaten en er geen oog meer is voor zijn/haar zorgbehoefte. Uiteindelijk kan dat leiden tot het niet of steeds minder geven van de hulp en zorg die nodig is. Bij ontspoorde mantelzorg is er geen sprake van opzet bij de mantelzorger. Soms heeft de mantelzorger niet eens in de gaten dat zijn/haar handelen eigenlijk een vorm van mishandeling is.
Het blijkt dat geestelijke mishandeling het vaakst voorkomt: 4% van de mensen vanaf 65 jaar in Nederland krijgt hiermee te maken, gevolgd door financieel misbruik (1,1%) en verwaarlozing (0,6%) (Factsheet ouderenmishandeling en ontspoorde mantelzorg, 2022). Schelden of andere grof taalgebruik richting een oudere wordt niet meegeteld. Maar ook dit is wel degelijk een vorm van oudermishandeling! Als uitschelden wel zou worden meegeteld, dan zouden véél meer ouderen slachtoffer zijn van huiselijk geweld.
1 op de 50 ouderen in Nederland heeft er in het afgelopen jaar mee te maken gehad. De meest voorkomende vormen zijn geestelijke mishandeling, financieel misbruik en lichamelijke mishandeling.